هورمون چاقی و غددی که این هورمون ها را ترشح می کنند نقش بسزایی در ایجاد چاقی و افزایش وزن دارند.
به چه وضعیتی چاقی گفته می شود؟
چاقی به‌طور کلی به معنای داشتن وزن بیش از حد است که می‌تواند بر سلامتی افراد تأثیر بگذارد. از نظر پزشکی، چاقی به معنای داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از ۳۰ است. شاخص توده بدنی یک معیار استاندارد است که بر اساس قد و وزن فرد محاسبه می‌شود.
چاقی می‌تواند به عوامل مختلفی مانند : ژنتیک، نژاد، سطح فعالیت بدنی، عادات غذایی، میزان مصرف کالری و سایر عوامل زیستی و رفتاری بستگی داشته باشد . طبقه‌بندی چاقی بر اساس شاخصهای دیگری مانند دور کمر، چربی شکمی و ترکیب بدن نیز صورت می‌گیرد.
چاقی می‌تواند مشکلات جدی برای سلامتی فرد ایجاد کند. برخی از مشکلات مرتبط با چاقی شامل بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت نوع ۲، بیماری‌های مفصلی، برخی از سرطان‌ها، مشکلات تنفسی، مشکلات روانی و اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی است.
مدیریت چاقی می‌تواند شامل تغییرات در رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، کاهش مصرف کالری، مشاوره تغذیه، روش‌های رفتار درمانی، داروها و در برخی موارد ، جراحی چاقی باشد. مهم است که هر کسی که با چاقی مواجه است، با پزشک خود مشورت کند تا برنامه‌ای اختصاصی برای مدیریت و کنترل وزن خود تعیین کند.
غددی که در ایجاد چاقی و اضافه وزن نقش دارند:
همواره در بدن چندین عضو و ارگان به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در ایجاد چاقی نقش دارند که در این مقاله به این موارد پرداخته ایم.
هورمون چاقی از برخی غدد ترشح می شود که در زیر، برخی از غددی که در رابطه با چاقی نقش دارند را ذکر می‌کنیم:
- تیروئید: غده تیروئید هورمون‌های تیروئید را ترشح می‌کند که نقش مهمی در متابولیسم بدن دارند. در برخی موارد، عملکرد ناصحیح تیروئید می‌تواند منجر به کاهش سرعت متابولیسم بدن شود که می‌تواند به افزایش وزن و چاقی منجر شود.این غده با ترشح هورمون های ویژه ای که نقش بسزایی در افزایش و کاهش وزن می توانند داشته باشند از مراکز اصلی تولید هورمون چاقی است.
- هیپوتالاموس: هیپوتالاموس یک قسمت از مغز است که نقش مهمی در تنظیم اشتها و سیگنال‌های غذایی دارد. در برخی موارد، اختلال در عملکرد هیپوتالاموس می‌تواند به افزایش اشتها و مصرف غذا منجر شود.
- غده هیپوفیز: هیپوفیز غده فرماندهی مرکزی نظام هورمونی بدن است. این غده هورمون رشد، هورمون‌های تنظیم کننده تیروئید، هورمون‌های جنسی و سایر هورمون‌ها را ترشح می‌کند. اختلال در عملکرد هیپوفیز می‌تواند به تغییرات در سطح هورمون‌ها و همچنین به اختلالات متابولیکی و ایجاد وزن اضافه منجر شود.
- غده آدرنال: غده آدرنال هورمون‌های استرس را ترشح می‌کند. استرس مزمن می‌تواند به افزایش رشد چربی در مناطق مختلف بدن، به ویژه در ناحیه شکم، منجر شود.
نقش هورمون ها در ایجاد چاقی
در ایجاد چاقی، چندین هورمون نیز می‌توانند نقش داشته باشند. در زیر، برخی از هورمون‌های مهم که در متابولیسم و کنترل وزن بدن نقش دارند را ذکر می‌کنم:
- هورمون انسولین: انسولین هورمونی است که توسط سلول‌های بتا در جزیره‌های لانگرهانس در پانکراس ترشح می‌شود. انسولین نقش مهمی در کنترل سطح قند خون داشته و موجب جذب گلوکز از خون به داخل سلول‌ها می‌شود. اختلالات در تولید و عملکرد انسولین می‌تواند به مقاومت به انسولین و افزایش سطح قند خون منجر شود که این امر ممکن است به چاقی منجر شود.
- هورمون لپتین: لپتین یک هورمون سیتوکینی است که توسط سلول‌های چربی تولید می‌شود. این هورمون نقش کنترل کننده اشتها و تنظیم توده چربی بدن را دارد. کاهش سطح لپتین می‌تواند منجر به افزایش اشتها و تجمع چربی در بدن شود.
- هورمون گرلین: گرلین هورمونی است که توسط سلول‌های جدار معده ترشح می‌شود و نقش مهمی در تنبلی و تشویق به خوردن دارد. سطح بالای گرلین در بدن می‌تواند منجر به افزایش اشتها و مصرف غذا شود.این هورمون به هورمون گرسنگی هم شناخته می شود که با فعالیتش می تواند به عنوان هورمون چاقی هم ایفای نقش کند.
- هورمون کورتیزول: کورتیزول یک هورمون استروئیدی است که توسط غدد آدرنال ترشح می‌شود. در شرایط استرس و تنش، سطح کورتیزول افزایش می‌یابد. مصرف یا ترشح طولانی مدت کورتیزول می‌تواند به افزایش توده چربی در ناحیه شکم و افزایش سطح قند خون و انسولین منجر شود.این هورمون در استرس ها می تواند نقش هورمون چاقی را ایفا کند.
هورمون‌های جنسی هم می توانند به عنوان هورمون چاقی شناخته شوند و همینطور نقش مهمی در تنظیم توده چربی بدن و کنترل وزن دارند. تأثیر این هورمون‌ها در ایجاد چاقی به دلیل تفاوت‌های جنسی و عملکرد بیولوژیکی آن‌ها ممکن است متفاوت باشد. در ادامه، تأثیر برخی از هورمون‌های جنسی در ایجاد چاقی را توضیح می‌دهم:
- استروژن: استروژن یک نوع هورمون استروئیدی است که در بانوان تولید می‌شود و در مردان نیز به صورت محدود وجود دارد. در بانوان، سطح بالای استروژن می‌تواند به افزایش توده چربی در ناحیه ران و لگن و باسن منجر شود. همچنین، در مردان نیز سطح بالای استروژن می‌تواند به افزایش توده چربی در ناحیه شکم منجر شود.
- تستوسترون: تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است که در مردان تولید می‌شود و در بانوان به صورت محدود وجود دارد. سطح پایین تستوسترون در مردان ممکن است به افزایش توده چربی و کاهش عملکرد متابولیکی منجر شود. در بانوان، افزایش سطح تستوسترون می‌تواند به افزایش توده چربی در ناحیه شکم و کاهش توده چربی در ناحیه لگن و باسن منجر شود.
- پروژسترون: پروژسترون یک هورمون موجود در بانوان است که در دوران قاعدگی و بارداری تولید می‌شود. در برخی موارد، سطح بالای پروژسترون می‌تواند به افزایش اشتها و تجمع چربی در بدن منجر شود.
مهم است بدانید که تأثیر هورمون‌های جنسی در ایجاد چاقی بسیار پیچیده است و تحت تأثیر عوامل بسیاری از جمله ژنتیک، سبک زندگی، تغذیه و عوامل محیطی قرار می‌گیرد. همچنین، تأثیر هر هورمون در هر فرد ممکن است متفاوت باشد.
5.هورمون ملاتونین: نقش مهمی در تنظیم روز و شب بدن (ساعت بیولوژیکی) دارد که تولید آن در غده پینه ال صورت می گیرد . علاوه بر این، ملاتونین تأثیراتی بر سیستم ایمنی، خواب و بیداری، فشار خون، استرس و هورمون‌های دیگر دارد. اما در مورد تأثیر مستقیم ملاتونین بر چاقی، داده‌های موجود محدود و نیاز به تحقیقات بیشتر و دقیق‌تر دارد.
مطالعات بر روی تأثیر ملاتونین بر وزن بدن نشان داده است که ملاتونین ممکن است تأثیراتی در کنترل وزن داشته باشد ولی نتایج متناقض هستند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل ملاتونین می‌تواند به کاهش وزن بدن و تنظیم متابولیسم چربی کمک کند. مطالعات دیگر نیز نشان داده‌اند که ملاتونین ممکن است تأثیری محدود بر وزن بدن داشته باشد یا حتی هیچ تأثیری نداشته باشد.
به هر حال، مکانیسم دقیق تأثیر ملاتونین بر وزن بدن هنوز مورد تحقیقات بیشتری قرار دارد و نیاز به مطالعات بیشتری در این زمینه وجود دارد. همچنین، تأثیر ملاتونین ممکن است تحت تأثیر عوامل دیگری مانند سطح فعلی استرس، رژیم غذایی و سبک زندگی قرار بگیرد. بنابراین، برای درک کامل تأثیر ملاتونین بر وزن بدن و چاقی، مطالعات بیشتر و مشاوره پزشکی مناسب توصیه می‌شود.
تعیین نوع چاقی و بهترین روش درمان چاقی با تیم فوق تخصصی دکتر پدرام طالبیان
