سندرم دامپینگ به مجموعه ای از علائم گفته می شود و زمانی رخ می دهد که معده محتویات خود را با سرعت زیادی در روده کوچک تخلیه می کند. این سندرم معمولاً با هر نوع جراحی معده مانند جراحی اسلیو معده یا بای پس معده یا مینی بای پس معده) می تواند همراه باشد. تخلیه سریع معده باعث می شود که مقادیر زیادی غذای هضم نشده به روده کوچک شما سرازیر شود. در این حالت ممکن است حالت تهوع، گرفتگی شکم و واکنش های مربوط به تغییرات قند خون را تجربه کنید.
سندرم دامپینگ چیست؟
سندرم دامپینگ یک وضعیت پزشکی است که در آن معده شما محتویات خود را سریعتر از آنچه که باید در روده کوچک شما تخلیه می کند. به این حالت تخلیه سریع معده (RAPID GASTRIC EMPTYING) نیز می گویند. هنگامی که معده شما خیلی سریع تخلیه می شود، روده کوچک شما به طرز ناراحت کننده ای مقادیر زیادی غذای هضم نشده دریافت می کند. این موضوع می تواند باعث علائم تهوع، نفخ، گرفتگی شکم و اسهال شود. همچنین می تواند باعث تغییرات ناگهانی قند خون شود.
در سندرم دامپینگ چه اتفاقی می افتد؟
معده شما معمولاً محتویات گوارشی را به صورت تدریجی و کنترل شده در روده کوچک آزاد می کند. موارد زیادی در تحرک معده و تخلیه ی آن دخیل هست: ماهیچه ها، اعصاب و سیگنال های هورمونی با هم هماهنگ می شوند تا به معده شما بگوید چگونه و چه زمانی تخلیه شود.
تخلیه کنترل نشده معده به این معنی است که دریچه پایین معده (دریچه پیلور) به سادگی باز می شود و همه چیز را قبل از اتمام هضم معده به بیرون بریزد. هنگامی که روده کوچک شما این حجم از غذای هضم نشده را دریافت می کند، تنظیماتی را انجام می دهد تا سعی کند آن را در خود جای دهد. حجم مایع اضافی را جذب می کند و هورمون های اضافی را آزاد می کند. این تنظیمات باعث بروز علائمی می شود که افراد در مدت کوتاهی پس از غذا خوردن تجربه می کنند.
برخی از افراد چند ساعت بعد مجموعه دیگری از علائم را تجربه می کنند. این امر به دلیل تغییرات قند خون اتفاق می افتد. اگر روده کوچک شما یک وعده غلیظ از محتوای قند دریافت کند، ممکن است آلارم هایی را در سیستم گوارش شما ایجاد کند. روده کوچک شما ممکن است به پانکراس شما سیگنال دهد که انسولین اضافی برای تنظیم قند خون شما آزاد کند. این مووضوع می تواند باعث کاهش شدید قند خون شما شود (هیپوگلیسمی واکنشی). این افت قند خون می تواند باعث ضعف، لرزش و ایجاد تپش قلب شدید شود.
چه کسانی به سندرم دامپینگ مبتلا می شوند؟
سندرم دامپینگ معمولاً به عنوان یک عارضه جراحی روی معده یا در مری جایی که به معده شما متصل می شود، رخ می دهد. تخمین زده می شود 20 تا 50 درصد افرادی که جراحی معده انجام داده اند برخی از علائم سندرم دامپینگ را نشان می دهند. این در افرادی که جراحی‌هایی را انجام داده‌اند که بخش‌های بزرگی از معده را برداشته یا دور می‌زنند، مانند گاسترکتومی اسلیو یا جراحی بای پس معده، شایع‌تر است. گاهی اوقات، ممکن است با برخی از بیماری های گوارشی نیز رخ دهد.
آیا سندرم دامپینگ جدی است؟
در شرایط عادی، سندرم دامپینگ خطرناک یا تهدید کننده زندگی نیست. اسهال مداوم و کنترل نشده می تواند باعث کم آبی بدن شود، اما این عوارض معمولاً با خود مراقبتی قابل کنترل یا پیشگیری هستند. اکثر افراد علائم خفیفی دارند که با گذشت زمان کاهش می یابد. سندرم دامپینگ معمولا دائمی نیست.
علائم و نشانه های سندرم دامپینگ چیست؟
سندرم دامپینگ دو مرحله دارد که هر کدام مجموعه ای از علائم خاص خود را دارند. ممکن است بعد از جراحی بیمار یک یا هر دو فاز را تجربه کنید.
علائم اولیه سندرم دامپینگ در عرض 10 تا 30 دقیقه پس از پایان غذا خوردن رخ می دهد. علائمی که ممکن است تجربه کنید:
حالت تهوع
استفراغ
اسهال
درد و گرفتگی شکم
تورم شکم
احساس نفخ
سرگیجه
احساس تپش قلب
علائم ثانویه ی سندرم دامپینگ به صورت دیرهنگام و حدود دو تا سه ساعت پس از پایان غذا خوردن شروع به نشان دادن علائم خود می کند. علائمی که ممکن است تجربه کنید:
ضعف
خستگی
لرزش
ضربان قلب سریع یا نامنظم
عرق سرد
برافروختگی صورت
سرگیجه
گرسنگی
علت سندرم دامپینگ چیست؟
علل جراحی که عبارتند از:
- گاسترکتومی : جراحی برای برداشتن قسمتی یا تمام معده.
- جراحی چاقی : برای کاهش وزن، مانند بای پس یا اسلیو معده
- پیلوروپلاستی : عمل بر روی دریچه پیلور در پایین معده
- ازوفاژکتومی : جراحی برای برداشتن قسمتی یا تمام مری
- واگوتومی : جراحی برای بریدن عصب واگ در معده برای کاهش اسید معده
علل مرتبط با بیماری های دیگر عبارتند از:
دیابت شیرین
سندرم استفراغ چرخه ای
اختلال عملکرد اتونومیک
نارسایی اگزوکرین پانکراس
زخم اثنی عشر
سندرم زولینگر-الیسون
سوء هاضمه عملکردی
سندرم استفراغ کانابیس
سندرم دامپینگ چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر سابقه جراحی معده دارید، حتی اگر سال‌ها پیش باشد، پزشک شما ممکن است بتواند سندرم دامپینگ را تنها بر اساس علائم شما تشخیص دهد. پزشک ممکن است به شما یک پرسشنامه خودارزیابی به نام مقیاس رتبه بندی علائم دامپینگ بدهند که علائم شما را برای تعیین شدت آنها نمره می دهد. آنها همچنین ممکن است بخواهند آزمایش هایی را برای تأیید تشخیص یا رد سایر علل احتمالی علائم شما انجام دهند. این امر به ویژه اگر سابقه جراحی معده نداشته باشید بسیار مهم است.
آزمایشات برای تشخیص سندرم دامپینگ عبارتند از:
تست تحمل گلوکز خوراکی : این آزمایش قند خون شما را قبل و بعد از نوشیدن محلول گلوکز اندازه گیری می کند. همچنین هماتوکریت شما (تعداد گلبول های قرمز) را اندازه گیری می کند. افزایش هماتوکریت پس از نوشیدن گلوکز نشان دهنده حجم زیادی از مایعات است که از جریان خون شما به روده شما حرکت می کند. افت قند خون یک تا سه ساعت بعد نشان دهنده سندرم دامپینگ دیررس است.
تست تنفس هیدروژن : این آزمایش سطح هیدروژن موجود در تنفس شما را پس از نوشیدن محلول گلوکز اندازه گیری می کند. آزمایش تنفس مثبت برای هیدروژن نشان می دهد که گلوکز به خوبی در روده کوچک شما جذب نشده است. این امر نشان می دهد که روده کوچک شما بیش از حد توسط معده بارگذاری شده است.
آندوسکوپی فوقانی : در این روش داخل مری، معده و اثنی عشر شما را بوسیله ی یک آندوسکوپ، که شامل یک لوله نازک و انعطاف پذیر متصل به یک دوربین روشن است بررسی می کنند. در این روش می توان به یافتن مشکلات ساختاری و سایر علل احتمالی به علائم شما پی برد.
آزمایش تخلیه معده : این آزمایش نحوه حرکت سریع غذا در معده را با افزودن مقدار کمی از مواد رادیواکتیو به وعده غذایی شما اندازه گیری می کند. پزشک شما می‌تواند پیشرفت وعده‌های غذایی شما را از طریق معده در یک نوع خاصی از اسکنرها مشاهده کند.
چگونه از شر سندرم دامپینگ خلاص شوید؟
اکثر افراد می توانند با تغییرات رژیم غذایی سندرم دامپینگ را با موفقیت مدیریت کنند. هنگامی که علائم شدید به رژیم غذایی مناسب پاسخ نمی دهند، دارو ممکن است یک گزینه مناسب باشد. اما داروها می توانند عوارض جانبی نیز داشته باشند و برای استفاده طولانی مدت ایده آل نیستند. به ندرت، زمانی که سندرم دامپینگ ناشی از جراحی است، و زمانی که تمام درمان‌های دیگر با شکست مواجه شده‌اند، ممکن است پزشک شما جراحی دیگری را برای رفع مشکل پیشنهاد دهد.
دستورالعمل های غذایی
پزشک شما توصیه می کنند برای کاهش علائم این دستورالعمل های کلی را دنبال کنید:
- وعده های غذایی کوچکتر را به دفعات بیشتر بخورید : به جای سه وعده غذایی، شش وعده غذایی کوچک را هدف قرار دهید. آهسته غذا بخورید و کاملا بجوید.
- از قندهای ساده، کربوهیدرات ها و محصولات شیر خودداری کنید : این از تغییر سریع قند خون جلوگیری می کند. کربوهیدرات های پیچیده، مانند غلات کامل، بهتر هستند
- پروتئین و چربی های سالم بیشتری مصرف کنید تا جایگزین کربوهیدرات ها در رژیم غذایی خود شوید : چربی ها هضم را کند می کنند و شکل ثابت تری از انرژی را فراهم می کنند.
- فیبر رژیمی بیشتری بخورید تا به وعده غذایی خود حجم بیشتری بدهید و زمان انتقال آن را کاهش دهید : فیبر جذب قند را در دستگاه گوارش شما کند می کند.
- پس از صرف غذا به مدت 30 دقیقه به پشت دراز بکشید : این کار ممکن است تخلیه معده را کند کند و به حفظ فشار خون در طول هضم کمک کند.
- 30 دقیقه قبل یا بعد از غذا مایعات ننوشید : مایعات تحریک معده را زیاد می کنند.
آیا سندرم دامپینگ هرگز از بین می رود؟
این اتفاق معمولاً با گذشت زمان انجام می شود. موارد خفیف تر سندرم دامپینگ (زودرس) معمولاً در عرض سه ماه برطرف می شود. موارد شدیدتر سندرم دامپینگ (دیررس) ممکن است 12 تا 18 ماه طول بکشد تا فروکش کند. در این بین، تغییرات رژیم غذایی معمولا کمک کننده خواهد بود، اگرچه ممکن است چندین هفته طول بکشد تا متوجه بهبودی شوید.
در طول زندگی با سندرم دامپینگ چه غذاهایی را می توانیم بخوریم و یا نباید بخورم؟
این رژیم غذایی می تواند به اصلاح یا پیشگیری از علائم سندرم دامپینگ، به ویژه پس از جراحی معده کمک کند :
غذاهایی که باید در رژیم غذایی گنجانده شوند :
پروتئین: تخم مرغ، گوشت، مرغ، ماهی، آجیل و کره آجیل، لوبیا و حبوبات
چربی ها: کره، سس مایونز، سس سالاد، آووکادو، ماهی روغنی، آجیل و کره آجیل
کربوهیدرات های پیچیده: غلات سبوس دار شیرین نشده، بلغور جو دوسر، نان، برنج و پاستا
فیبر محلول: نخود، لوبیا، سیب، پرتقال، هویج، کلم بروکلی و کلم بروکسل
غذاهایی که باید از آنها اجتناب کنید :
شیرینی ها: کلوچه، آب نبات، غلات صبحانه بسته بندی شده، نوشیدنی های شیرین و دسر
لبنیات: شیر، خامه، ماست و پنیر (اگر اذیتتان کند)
کربوهیدرات های ساده: محصولات نان سفید، کراکر و چیپس، آب میوه و شیرین کننده ها
نوشیدنی های پر کالری: شیک های غذایی و مکمل های غذایی مایع
یادداشتی از دکتر پدرام طالبیان
سندرم دامپینگ یکی از سندرم های نادر پس از انجام انواع جراحی چاقی مانند اسلیو معده و یا بای پس معده است که بر زندگی افرادی که پس از جراحی بهبود می یابند، ممکن است اثر بگذارد. این احتمال وجود دارد که بلافاصله پس از عمل علائمی را تجربه کنید. خوشبختانه، بیشتر موارد خفیف هستند و طی چند هفته تا چند ماه خود به خود از بین می روند. در این حالت، معمولاً می توانید با تنظیم رژیم غذایی خود، به راحتی این بیماری را مدیریت کنید.
اگر در آینده عمل جراحی دارید، ایده خوبی است که از قبل برای رژیم غذایی سندرم دامپینگ برنامه ریزی کنید. آشپزخانه خود را با مواد غذایی مناسب انبار کنید و چند برنامه غذایی در ذهن داشته باشید. اگر تنظیمات رژیم غذایی را انجام داده اید، اما بهبودی حاصل نشده است ، با پزشک خود تماس بگیرید. خوشبختانه داروهای بدون نسخه و ساده ای وجود دارد که می تواند به کاهش علائم شما کمک کند.
مشاوره رایگان با کلینیک فوق تخصصی جراحی چاقی دکتر پدرام طالبیان
